Majątek wspólny małżonków stanowi ich wspólną własność. Nie jest jednak tak, że małżonkowi przysługuje ½ udziału w składnikach majątku wspólnego. Wspólność majątkowa małżeńska ma charakter wspólności nie-ułamkowej. W trakcie trwania wspólnoty majątkowej małżonek nie może dysponować udziałem w majątku wspólnym. Każda czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem wspólnym wymaga zgody drugiego małżonka, to samo dotyczy zbycia, nabycia albo obciążenia nieruchomościami. Wszystko co nie należy do majątku osobistego małżonków zasili majątek wspólny małżonków. Wbrew obiegowej opinii wynagrodzenie za pracę czy dochody z innej działalności zarobkowej nie wchodzą do majątku osobistego tylko wspólnego. Również każdy składnik nabyty w zamian za składnik majątku wspólnego wejdzie do majątku wspólnego. Dla przykładu, jeżeli małżonek kupił mieszkanie za swoje wynagrodzenie to nieruchomość ta będzie stanowić część majątku wspólnego i drugi małżonek będzie miał do niego prawo.
W teorii możliwe jest przeprowadzenie sprawy o podział majątku wspólnego małżonków łącznie ze sprawą rozwodową. Warunkiem jest jednak to, aby nie obciążyło to zbytnio sprawy rozwodowej. W praktyce sprawy o podział majątku są długie i skomplikowane, dlatego też strony rzadko decydują się ją takie rozwiązanie, a jeszcze rzadziej wyraża na to zgodę Sąd. Osoby, które chcą rozwiązać małżeństwo w pierwszej kolejności chcą załatwić rozwód, tak aby był on orzeczony jak najszybciej. Podział majątku może znacznie wydłużyć okres oczekiwania na rozwód.
Warto pamiętać, że przy zakupie nieruchomości notariusz nie weryfikuje z jakiś środków pochodziły pieniądze na jej zakup. Notariusz opiera się tylko i wyłącznie na oświadczeniu składanym przez strony czynności. Jeżeli małżonek oświadczy, że nieruchomość nie została zakupiona za środki należących do majątku wspólnego to wówczas w akcie notarialnym znajdzie się stosowny zapis, że wchodzi ona do majątku osobistego. W takim przypadku również w księgach wieczystych znajdzie się informacja, że ta nieruchomość nie weszła do majątku wspólnego. Niemniej jednak oświadczenie małżonka zawarte w akcie notarialnym nie jest wiążące z punktu widzenia rzeczywistych stosunków własnościowych. Informacje zawarte w księgach wieczystych mają co do zasady wyłącznie potwierdzający charakter. Jeżeli informacje te są nieprawidłowego powinny zostać zmienione i w tym właśnie celu służy powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Ustalenie, że do majątku wspólnego wchodzą nieruchomości, w zakresie nieujawnionym w księgę wieczystej można też żądać w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków.
Wniosek o podział majątku wspólnego składa się w Sądzie Rejonowym, w okręgu, którego znajduję się majątek wspólny, a jeżeli jeden z małżonków nie żyje w okręgu, w którym znajdowało się ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego małżonka. Jeżeli majątek wspólny znajduje się w okręgu kilku Sądów to wnioskodawca może wybrać Sąd właściwy. Sąd Rejonowy w Rzeszowie rozpoznaje sprawę niezależnie od wartości majątku wspólnego, natomiast apelacja od wyroku tego Sądu przysługiwać będzie do Sądu Okręgowego w Rzeszowie.
Opłata od wniosku o podział majątku wspólnego byłych małżonków nie jest zależna od wartości tego majątku i wynosi 1000 zł. Jeżeli wniosek zawiera projekt zgodnego podziału majątku opłata jest niższa i wynosi 300 zł. Zgodne wnioski to rzadkość i najczęściej dotyczą sytuacji, gdy małżonkowie lub jeden z nich przebywa za granicą. Istnieje możliwość ubiegania się o zwolnienia z kosztów sądowych w tej sprawie.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby dokonać podziału majątku wspólnego u notariusza. Notariusz sporządzi akt notarialny zawierający umowę o podziale majątku wspólnego małżonków, który będzie skuteczny na równi z orzeczeniem Sądu.
Ustalenie składników majątku wspólnego
W postępowaniu o podział majątku wspólnego Sąd musi w pierwszej kolejności ustalić jakie składniki weszły do tego majątku. Jeżeli chodzi o zapisy w księgach wieczystych to nie wiążą one Sądu i może ustalić, że dany składnik majątku należy do wspólnoty majątkowej, pomimo, że w księgach zapisano, że stanowi majątek osobisty. Sąd ustala także jakie ruchomości wejdą do majątku wspólnego. O ile w przypadku np. pojazdów sprawa jest stosunkowo prosta to w przypadku innych ruchomości np. sprzętu AGD najczęściej sprawa jest trudna, zwłaszcza gdy strony nie dysponują dowodem zakupu tych rzeczy. Sąd może wydać postanowienia wstępne, w zakresie ustalenia składników majątku wspólnego. Postanowienie te można zaskarżyć. Po jego uprawomocnienie nie będzie już można go kwestionować w sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków. W praktyce Sąd Rejonowy w Rzeszowie często wydaje takie postanowienia. Jest to dobre rozwiązanie, gdyż pozwala na uporządkowanie sprawy.
Małżonkowie mogą dojść do porozumienia, w zakresie ustalenia wartości składników wchodzących w skład ich majątku wspólnego. Jeżeli tego nie zrobią Sąd będzie musiał powołać biegłego sądowego, z zakresu wyceny nieruchomości, który takiej wyceny dokona. Koszty sporządzenia opinii nie są niskie. W przypadku wyceny jednej nieruchomości zabudowanej koszt wyceny rzadko będzie niższy niż 6 tys. zł.
Jeżeli chodzi o wynagrodzenie pełnomocnika profesjonalnego będącego adwokatem lub radcą prawnym w sprawie o podział majątku wspólnego jest ono zależne od wartości udziału małżonka w majątku wspólnym, który mu przysługuje. W przypadku, gdy małżonkowie są zgodni co do sposobu podziału tego majątku to minimalna wówczas stawka adwokacka jest o połowę niższa niż w przypadku gdy sprawa będzie miała charakter sporny.
Dokonanie podziału majątku wspólnego byłych małżonków jest możliwe na kilka sposobów. Jeżeli do majątku wspólnego wchodzi wiele nieruchomości czy ruchomości możliwe jest rozdzielenie tych rzeczy pomiędzy małżonków tak, aby każdy z nich otrzymał składniki o równej, łącznej wartości. Jeżeli jest to niemożliwe, np. z uwagi na fakt, że małżonkowie mieli tylko jedną nieruchomość wspólną to wówczas Sąd albo dokona fizycznego podziału nieruchomości, albo przyzna ją na wyłączną własność jednego z małżonków z obowiązkiem dokonania spłat na rzecz drugiego małżonka. Fizyczny podział jest możliwy po wydaniu przez Starostę prawomocnej decyzji o podziale geodezyjnym nieruchomości. Decyzja taka może być wydana jedynie po spełnieniu wielu wymagań, między innymi z zakresu prawa budowlanego i geodezyjnego.
Jeżeli sprawa trafiła lub ma trafić na wokandę Sądu to najczęściej byli małżonkowie pozostają w sporze co do tego jak dokonają podziału majątku. Spór ten dotyczy przeważnie trzech kwestii. Po pierwsze ustalenia co wchodzi do majątku wspólnego. Bardzo często zdarza się, że małżonek uważa, że jakiś składnik majątku należy do jego majątku osobistego, a tym stanowi jego wyłączną własność, a tym samym nie podlega podziałowi. Po drugie małżonkowie nie zgadzają się co do wartości majątku wspólnego. Po trzecie czasem zdarza się, że obydwoje małżonków chce otrzymać dom lub spłatę.
Jeżeli żaden z małżonków nie chce przejąć na wyłączną własność składników majątku wspólnego najlepiej, aby małżonkowie się dogadali i sprzedali nieruchomość z wolnej ręki. Jeżeli małżonkowie się nie dogadają niestety będzie musiała nastąpić sprzedaż tej nieruchomości w toku egzekucji, a uzyskana cena zostanie podzielona pomiędzy małżonków. Należy jednak podnieść, że w toku egzekucji rzadko uda się uzyskać kwotę ze sprzedaży tak wysoką jak z wolnej ręki. Ponadto w tym przypadku dojdą koszty egzekucji.
Każdy z małżonków może żądać, aby z ważnych powodów Sąd ustalił wysokość udziałów przysługujących byłym małżonkom w majątku wspólnym z uwzględnimy stopnia w jakim każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku. W orzecznictwie przyjmuje się, że takie rozstrzygnięcie może być wydane, w sytuacji, gdy jeden z małżonków uporczywie nie przyczyniał się do utrzymania majątku, niszczył go lub lekkomyślnie trwonił. Przy ocenie stopnia powstania majątku wysokiego ocenią się też nakład pracy przy wychowaniu dzieci i prowadzenia gospodarstwa domowego. Jeżeli zatem dla przykłady mąż pracował, a w tym czasie żona zajmowała się wspólnymi, małymi dziećmi oraz domem to należy uznać, że stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku był równy. Jeżeli natomiast jeden z małżonków nie pracował ani nie zajmował się domem możliwe jest ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Dla rozstrzygnięcia Sądu w praktyce mogą mieć wpływ także ustalenia dokonane w postępowaniu rozwodowym. Orzeczenie o winie w konkretnym przypadku może stanowić ważny powód do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Sprawy takie trwają od kilku miesięcy od nawet lat. Na czas trwania postępowania wpływa przede wszystkim to czy zostanie powołany biegły sądowy z zakresu wyceny nieruchomości oraz czy małżonkowie są zgodni co do tego co wchodzi do majątku wspólnego. Jeżeli zaś jeden z małżonków żąda ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym trzeba się uzbroić w cierpliwość, gdyż zwykle zajdzie potrzeba przesłuchania świadków.
Małżonek, któremu w ramach podziału majątku wspólnego przyznano na wyłączną własność nieruchomości ma obowiązek zgłosić ten fakt na urzędowym formularza do księgi wieczystej, jeżeli taka księga jest dla tej nieruchomości prowadzoną. Przed Sądem wieczysto-księgowym można działać samodzielnie lub z pomocą pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Zaniechanie wykonania tego obowiązku może skutkować nałożeniem przez Sąd Wieczysto-Księgowym grzywny.
Bardzo często zdarza się, że małżonkowie nie dokonują podziału majątku wspólnego, a w zamian za to przekazują swój majątek wspólny na podstawie umowy darowizny swoim dzieciom.
Bardzo często podział majątku wspólnego małżonków dokonywany jest w sprawie o dział spadku. Jeżeli jeden z małżonków nie żyje i przeprowadzany jest po nim dział spadku istnieje możliwość, aby w tym postępowaniu dokonać zniesienia współwłasności z innego tytułu, w tym majątku objętego wolnością majątkową małżeńską.
Umowa majątkowa małżeńska zwana potocznie intercyzą wprowadza odmienne niż ustawowe regulacje dotyczące majątku wspólnego. Umowa ta może rozszerzać wspólnotę majątkową lub ją zawęzić albo wprowadzić ustrój całkowitej rozdzielności majątkowej. Po zawarciu umowy wprowadzającej ustrój rozdzielności majątkowej małżonkowie mogą dokonać umownego lub sądowego podziału dotychczas zgromadzonych w majątku wspólnym składników.
W przypadku ogłoszenia upadłości przez jednego z małżonków j majątek wspólny wchodzi w całości do masy upadłości. Jest to wyjątkowo niekorzystne dla drugiego małżonka. Co prawda może on zgłosić swoją roszczenie o zwrot połowy wartości takiego majątku, jednak jego roszczenie nie podlega żadnemu uprzywilejowaniu, a zatem bardzo często nie zostanie zaspokojone w ogóle albo w symbolicznej części. Majątek wspólny nie wejdzie do masy upadłości pod warunkiem, że umowa majątkowa została zawarta co najmniej dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Małżonek ma prawo zwrócić się o ustanowienie rozdzielności majątkowej przez Sąd. Sytuację takie dotyczą najczęściej przypadków, gdy jeden z małżonków zadłuża się lub w sposób rażąco trwoni majątek. Orzeczenie Sądy zabezpiecza w pewnym zakresie drugiego z małżonków przed odpowiedzialnością za zobowiązania drugiego małżonka. W wyjątkowych sytuacjach istnieje także możliwość ustanowienia takiej rozdzielności z datą wsteczną.
Ustrój wspólności małżeńskiej może ustać w trakcie trwania małżeństwa lub dopiero po rozwodzie. Jako adwokat prowadzę sprawy o podział majątku wspólnego małżonków lub byłych małżonków. Jeżeli potrzebujesz pomocy w takiej sprawie to chętnie udzielę Ci pomocy.
Telefon
adwokat Piotr Czyżyński Kancelaria adwokacka w Rzeszowie
adres: ul. Piłsudskiego 17/5, 35-074 Rzeszów
Dane Kancelarii:
Adwokat Piotr Czyżyński Kancelaria adwokacka w Rzeszowie
ul. Piłsudskiego 17/5, 35-074 Rzeszów
+48
721 943 242
NIP: 6621805341
REGON: 381264034
ul. Piłsudskiego 17/5
Rzeszów
35-074
Polska